Bloemen gemaakt door Dried flowers by Daisy
Een burn-out klinkt misschien als iets wat ‘gewoon tussen je oren zit’, maar wist je dat je hele zenuwstelsel ermee op z’n kop staat? Wat gebeurt er eigenlijk in je lijf als je opgebrand raakt? Nog belangrijker, wat kun je doen om weer grip te krijgen? In deze blog neem ik je mee in de fascinerende wereld van ons zenuwstelsel.
Let op: Dit keer een informatief stuk!
In deze blog duik ik dieper in de werking van je zenuwstelsel en de rol die het speelt bij een burn-out. Het is misschien niet het meest persoonlijke verhaal, maar wel belangrijk om te begrijpen wat er precies in je lichaam gebeurt. Deze kennis kan je helpen om beter te begrijpen waarom je je op een bepaalde manier voelt en hoe je herstelproces in gang kunt zetten. Voor mij is dit een actueel thema aangezien ik op dit moment ga starten met een traject bij een coach die gespecialiseerd is in somatisch werk en het zenuwstelsel.
De stille kracht van je zenuwstelsel
Iedereen heeft een autonoom zenuwstelsel. Dit stelsel regelt alle automatische processen in ons lichaam, zoals hartslag, ademhaling, spijsvertering en bloeddruk. Het speelt een cruciale rol bij het vinden van balans en bij het omgaan met stress en pijn.
Binnen het autonome zenuwstelsel maken we onderscheid tussen twee delen: het sympathische zenuwstelsel (gericht op actie) en het parasympathische zenuwstelsel (gericht op rust en herstel).
Bij chronische stress of een burn-out staat het sympathische zenuwstelsel vaak voortdurend "aan". Je lichaam blijft in een staat van paraatheid met een verhoogde hartslag, gespannen spieren en oppervlakkige ademhaling. Ondertussen wordt het parasympathische systeem, dat juist zorgt voor ontspanning en herstel, onderdrukt. Hierdoor krijgt je lichaam onvoldoende gelegenheid om te herstellen, wat uiteindelijk leidt tot uitputting, slaapproblemen, spanningsklachten en meer.
Nervus vagus: de sleutel tot herstel
De nervus vagus is de belangrijkste zenuw van het parasympathisch zenuwstelsel. Hij verbindt de hersenen met organen zoals het hart, de longen en de darmen. Deze zenuw speelt een grote rol bij ontspanning, spijsvertering en het verlagen van de hartslag. Hij bevordert herstel en helpt het lichaam in balans te blijven.
Bij stress is de activiteit van de nervus vagus vaak verlaagd. Dit kan onder andere leiden tot angstklachten, depressieve gevoelens, prikkelbaarheid, emotionele instabiliteit, slaapproblemen, een versnelde hartslag, verhoogde bloeddruk, verminderde spijsvertering, vermoeidheid, lichamelijke spanningen en een verzwakt immuunsysteem (waardoor je vatbaarder bent voor ziektes en ontstekingen).
Eigenlijk probeert je lichaam je iets duidelijk te maken. Het is geen toeval dat je spanning of klachten ervaart op specifieke plekken in je lijf. Elke klacht draagt een boodschap in zich: je lichaam wil je iets vertellen over iets waar je nog naar mag kijken of aan mag werken.
Mijn eigen lichaam was helemaal uitgeschakeld. Ik was zo moe dat zelfs bewegen te veel gevraagd was. Elke spier deed pijn. Vooral in mijn nek, schouders, rug en bekkengebied. Mijn emoties waren verdoofd. Op momenten waarvan ik wist dat ik normaal blijdschap zou voelen, voelde ik... niets. Ik was een schim van mezelf, leeg en niet verbonden.
Sinds mijn zestiende is bij mij het prikkelbare darmsyndroom vastgesteld. Toen dacht ik: "Leuk en aardig, maar wat moet ik ermee?" Nu begrijp ik dat mijn darmen reageren wanneer mijn lichaam zich onveilig voelt of wanneer er emoties vastzitten. In periodes van stress of overbelasting krijg ik last van enorme buikpijn, die me letterlijk stilzet. Mijn lijf dwingt me om te luisteren naar wat ik zo lang heb weggeduwd.
Polyvagaal theorie & het window of tolerance
Ik vond de theorie over het zenuwstelsel ontzettend interessant. Mensen die mij kennen, weten dat ik graag alles wat ik voel wil verklaren (vaak ook mijn valkuil). Dat maakte dat ik me er wat meer in ben gaan verdiepen. Al snel stuitte ik op de polyvagaal theorie. Ha, eindelijk duidelijkheid over wat er nu eigenlijk in mijn lijf gebeurt.
De polyvagaal theorie is een theorie over hoe ons autonome zenuwstelsel reageert op ingrijpende gebeurtenissen. Volgens Stephen Porges schakelt ons zenuwstelsel automatisch tussen drie toestanden: de ventraal vagale staat, de sympathische staat en de dorsaal vagale staat.
Tijdens mijn traject bij Phitaal werd in één van de eerste gesprekken het window of tolerance uitgelegd. Dit is het bereik van stressniveaus waarin iemand goed kan functioneren. Binnen dit venster bevinden we ons in een optimale zone: we voelen ons in balans en kunnen effectief reageren. Buiten dit venster treden er twee uitersten op: hyperarousal (overprikkeling) of hypoarousal (onderprikkeling).
Nu realiseer ik me dat er een link is tussen de polyvagaal theorie en het window of tolerance. De sympathische staat waar Porges over spreekt komt overeen met hyperarousal. Hypoarousal is te vergelijken met de dorsaal vagale staat.
Onze maatschappij en generatiepijn
Het is niet zo vreemd dat het lichaam bij veel mensen uit balans is. We leven in een maatschappij waarin "doorgaan" het sleutelwoord is. Er is weinig ruimte om even op adem te komen. Zoals je eerder hebt gelezen, leidt te lang "aan" staan tot een ontregeld zenuwstelsel.
Daar komt bij dat er sprake is van generationeel trauma. Ontspanning, omgaan met stress en emotieregulatie zijn vaardigheden die de meesten van ons nooit geleerd hebben. Onze ouders kregen die kennis en ruimte vaak ook niet mee. Vaak leerden we juist dat we ons moesten aanpassen aan verwachtingen en alles goed moesten doen.
Het is nu aan ons om die cirkel te doorbreken. Om de nieuwe generatie mee te geven hoe belangrijk het is om naar ons lichaam en onze intuïtie te luisteren, en te erkennen wat die signalen ons proberen te vertellen.
Zenuwstelsel weer in balans
Je kunt alle "goede" dingen doen, maar zolang je zenuwstelsel gespannen is, zul je daar nauwelijks effect of resultaat van merken. Gelukkig is er goed nieuws: we kunnen ons zenuwstelsel weer in balans brengen. Daarvoor is het belangrijk om te weten in welke staat je je op dat moment bevindt, want elke staat vraagt om een andere aanpak.
Zit je in de sympathische staat? Dan werkt stilzitten juist averechts. Deze staat vraagt om beweging om de opgebouwde energie kwijt te raken. Bevind jij je in de dorsaal vagale staat, dan is de drempel om intensief te sporten vaak te hoog. In deze toestand is het belangrijk om je lichaam op een zachte, rustige manier in beweging te brengen.
Als je in de ventraal vagale staat zit, is het waardevol om daar te blijven. De ventrale staat is juist cruciaal. Helen lukt het best wanneer je je in die staat bevindt. Uit mijn ervaring blijkt dat veel hulpverleners en begeleiders hier weinig aandacht aan besteden. Zonde, want zonder die veiligheid is echte heling vaak nog niet volledig mogelijk.
De volgende activiteiten kunnen helpen bij het in balans brengen of houden van je zenuwstelsel:
- Diep en langzaam ademhalen (vooral de uitademing verlengen);
- Zingen of neuriën;
- Dansen;
- Meditatie en mindfulness;
- Liefdevolle sociale interacties opzoeken;
- Alles wat je doet, doen in de vertraging;
- Warmte (thee, douchen, kruik, bad of sauna);
- Etherische olie;
- De natuur opzoeken;
- Verzwaringsdeken;
- Jezelf kritische vragen stellen: Van wie moet dat eigenlijk? Vergaat de wereld als ik dit nu niet doe? Wat als je het leven wat minder plant? Vaak is het antwoord dat het ‘moet’ van jezelf. Vanuit overtuigingen die je met je meedraagt. Mijn tip: probeer het de volgende keer eens niet te doen.
- Hulp inschakelen van een coach die gespecialiseerd is in somatisch werk.
Niets is zo lastig als gedragsverandering: loskomen van oude patronen en nieuwe gewoonten eigen maken, totdat ze vanzelf gaan. Ik probeer zo vaak mogelijk in de vertraging te leven, want haast betekent onveiligheid voor het zenuwstelsel. Wanneer ik hevige buikpijn heb, drink ik thee of gebruik ik een kruik. Na een tijdje trekt de pijn dan meestal weg.
Ontspanningssignalen
Schrik niet als je tijdens het doen van bovenstaande activiteiten fysieke reacties ervaart. Dit is juist een teken dat je zenuwstelsel spanning begint los te laten. Je kunt één van de onderstaande reacties merken.
Ondanks een intensief traject met een holistische aanpak merk ik dat ik nog steeds veel fysieke klachten heb zoals extreme vermoeidheid, darmklachten en pijnlijke spieren. Die klachten belemmeren me in het echt oppakken van mijn leven. Ik bevind mij in de sympatische of dorsale staat. Het lukt mij (nog) niet om in de ventrale staat te komen. Dat is de reden waarom ik hulp heb ingeschakeld van een somatisch coach, die zich richt op lichaamsgericht werk en helpt bij het geveb van tools om te bewegen in de staten van het zenuwstelsel.
Er wordt weinig tot niet gesproken over dit onderwerp, terwijl het van groot belang is. Veel mensen weten hier te weinig van. Juist daarom heb ik ervoor gekozen om deze blog te wijden aan het zenuwstelsel.
Deel gerust je ervaringen in de reacties of stuur me een e-mail.
Reactie plaatsen
Reacties